Het was slechts een kwestie van tijd voordat The Smile zich zou onderdompelen in zijn Kid A-fase. Maar we hadden niet verwacht dat het zo snel zou gebeuren. Thom Yorke en Jonny Greenwood hebben met het nieuwste album Cutouts een onverwachte afslag genomen richting filmische orkestraties en modulair synthesizer-experimenten, wat een duidelijke afspiegeling is van hun persoonlijke evolutie buiten het format van een traditionele rockband. Dat ze beiden de laatste jaren een voorliefde voor filmmuziek hebben ontwikkeld, is geen verrassing — denk aan Yorke’s werk voor Suspiria en Greenwoods veelgeprezen soundtracks voor Paul Thomas Anderson-films. Toch voelt Cutouts als een plotselinge verschuiving, een album dat meer aanvoelt als een verzameling losse, onsamenhangende soundtrackfragmenten dan een coherente muzikale reis.
Cutouts speelt met verwachtingen, maar niet altijd op de meest bevredigende manier. Vanaf het openingsnummer “Foreign Spies” lijk je als luisteraar te worden ondergedompeld in een geluidsspectrum dat balanceert tussen delicate orkestraties en een haast mechanische kilheid. Terwijl Yorke en Greenwood zich volledig overgeven aan de schoonheid van de muzikale ruimte, lijkt Tom Skinner, de drummer die de band tot een krachtig trio verheft, op de achtergrond te verdwijnen. Het duurt tot het derde nummer, “Zero Sum”, voordat Skinner echt de kans krijgt om zijn talent te laten gelden — maar zelfs dan voelt het alsof hij te weinig ruimte krijgt om los te breken. “Zero Sum”, een vreemde tante van het eerdere “Thin Thing”, had meer punch kunnen hebben als Skinner de vrijheid kreeg om de ritmes te deconstrueren en opnieuw op te bouwen, zoals we van hem gewend zijn.
Het probleem van Cutouts ligt grotendeels in deze onderbenutting van Skinner. Hij heeft eerder laten zien dat hij in staat is om chaos in bedwang te houden en tegelijk nieuwe dimensies aan het geluid toe te voegen, maar op dit album speelt hij te vaak een bijrol. Een nummer als “Colours Fly”, dat met zijn droge, woestijnachtige gitaarklanken een uitnodiging lijkt om ritmisch te exploderen, blijft hangen in een gecontroleerde, bijna steriele sfeer. De band lijkt te vergeten dat het niet alleen gaat om Yorke’s etherische falsetto of Greenwoods complexe gitaarspel, maar dat het de synergie tussen de drie is die hun geluid tot leven brengt.
Greenwoods liefde voor ingewikkeld gitaarwerk is echter een constante op Cutouts, hoewel hij op sommige momenten misschien iets te ver doorschiet. “Eyes & Mouth” is hier een perfect voorbeeld van. Met een riff die eindeloos lijkt door te gaan, voelt de vier minuten durende song aan als een lange muzikale herhaling, waarbij je nauwelijks ruimte krijgt om adem te halen. Ook “The Slip” valt in dezelfde valkuil, waar de gitaar halverwege wat saai begint te worden. Het is pas wanneer de synthesizer naar voren komt en Skinners percussie de controle overneemt, dat de luisteraar echt weer wordt wakker geschud. Toch blijft er een gevoel hangen dat Greenwoods spel, hoe virtuoos ook, soms teveel van hetzelfde is.
Wat Yorke’s vocalen betreft, laat hij zich zoals altijd van zijn meest spookachtige kant zien. Zijn stem zweeft door de ruimte, als een engel die eenzaam zijn lied zingt in een verlaten kathedraal. Maar hoewel zijn falsetto prachtig blijft, zijn de teksten op Cutouts soms teleurstellend eentonig. Ze cirkelen vaak om dezelfde thema’s zonder echt tot een catharsis te komen. In eerdere werken heeft Yorke laten zien dat hij in staat is om zowel persoonlijke als politieke thema’s meesterlijk te verweven in zijn teksten, maar op dit album blijven de woorden hangen in melancholie zonder dat ze de diepere impact hebben die we van hem gewend zijn. Voor een artiest die ooit de wrange ironie van “A Punch Up at a Wedding” schreef, is dit een gemiste kans.
Een ander opmerkelijk aspect van Cutouts is het tempo waarin het album is uitgebracht. Slechts acht maanden na hun vorige album, Wall Of Eyes, lijkt het alsof The Smile te snel werk levert. Yorke en Greenwood hebben met Radiohead bewezen dat tijd en afstand vaak bijdragen aan de diepte en rijpheid van hun werk. Denk aan het vijfjarige gat tussen The King of Limbs en A Moon Shaped Pool. Deze tussenpozen creëerden niet alleen anticipatie, maar gaven de band ook de ruimte om te evolueren. The Smile, daarentegen, blijft produceren in een razendsnel tempo — maar ten koste van hun creatieve verfijning. Het gevoel dat ze haastig werk afleveren is duidelijk voelbaar, waar teveel van de songs onafgewerkt en fragmentarisch aanvoelen.
De losse, geïmproviseerde sfeer die door het album waait, had wellicht beter gepast op een debuut of een live-album. De jazzy en jammy klanken, hoewel technisch indrukwekkend, missen soms richting en doel. Dit werkte misschien wel op hun eerste album, A Light for Attracting Attention, dat als een frisse wind kwam voor fans van Radioheads artrock, maar op Cutouts is de magie wat vervlogen. Terwijl de muzikale virtuositeit van Yorke, Greenwood en Skinner onmiskenbaar blijft, lijkt dit album meer op een creatieve oefening dan op een volledig afgerond artistiek werk.
Desondanks zal Cutouts voor diehard fans ongetwijfeld een verrijking zijn. Voor hen is elke nieuwe klank, elk muzikaal experiment, een nieuwe dimensie om in het brein van Yorke en Greenwood te kruipen. Maar voor de casual luisteraar, of zelfs voor de meer kritische muziekliefhebber, roept het album de vraag op of er niet te veel wordt geproduceerd in te korte tijd. Misschien is het tijd dat The Smile een pauze neemt, om de muziek opnieuw te laten rijpen, zodat ze met de diepgang kunnen terugkeren die we van hen verwachten. Want soms is afstand nodig om de hartstocht opnieuw te laten oplaaien.
Instagram / Facebook / Twitter (X)
Ontdek “Zero Sum”, ons favoriete nummer van Cutouts, in onze Plaatje van de Plaat-playlist op Spotify.
